Skip to main content

Α. Υποβολή κειμένου προς αξιολόγηση

Ένα από τα πολλά άγχη που έχουν να αντιμετωπίσουν οι νέοι και πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς είναι η διαδικασία υποβολής του κειμένου τους για αξιολόγηση και δημοσίευση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουμε ως πρότυπο ακόμα και για τον τρόπο που πρέπει να αναπνέουμε, τις δυσκολίες αυτής της διαδικασίας διαχειρίζεται συνήθως κάποιος «πράκτορας» ή «ατζέντης» («writers’ agent»), ο οποίος παίζει για τον/τη συγγραφέα ένα ρόλο ανάλογο με εκείνον του καλλιτεχνικού μάνατζερ που καθιέρωσε το Χόλιγουντ και σταδιακά επεκτάθηκε σε όλες τις βιομηχανίες παραγωγής πολιτιστικών προϊόντων.

Ως επάγγελμα της εκδοτικής βιομηχανίας, ο ατζέντης λειτουργεί πολύ συχνά ως σύμβουλος (coach) ή/και μέντορας, ο οποίος φροντίζει για την επαγγελματική καθοδήγηση και την ψυχολογική υποστήριξη των συγγραφέων σε όλα τα στάδια της συγγραφής, της αξιολόγησης, της έκδοσης και της προώθησης των βιβλίων τους. Από την άποψη αυτή, στα προσόντα του καλού ατζέντη συγκαταλέγονται οι επαρκείς γνώσεις, η επαγγελματική εμπειρία στον εκδοτικό χώρο και οι διακριτικές ικανότητες: να διακρίνει, για παράδειγμα, τα νέα συγγραφικά ταλέντα με προοπτική σταδιοδρομίας, να αναγνωρίζει τα ποιοτικά στοιχεία της γραφής τους, να κάνει προτάσεις για βελτίωση του ύφους, του περιεχομένου και της αφηγηματικής τεχνικής τους, να αντιλαμβάνεται τις τάσεις της αγοράς του βιβλίου και να επιλέγει τα έργα με τις περισσότερες πιθανότητες να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των εκδοτικών οίκων και του αναγνωστικού κοινού.

Σε πρακτικό επίπεδο, ο ατζέντης διαχειρίζεται ως μεσάζοντας την επικοινωνία των συγγραφέων με εκδοτικούς οίκους και άλλους φορείς, διαπραγματεύεται την αμοιβή τους και φροντίζει για τη σύναψη αμοιβαία επωφελών συμβολαίων. Επιβλέπει την έκδοση των βιβλίων, φροντίζει για τη διαφημιστική τους προώθηση, εξασφαλίζει τη μετάφρασή τους σε ξένες γλώσσες και οργανώνει παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, περιοδείες και συμμετοχές σε εγχώριες και διεθνείς εκθέσεις. Με άλλα λόγια, αναλαμβάνει τις δημόσιες σχέσεις των συγγραφέων,  διαμορφώνει την προσωπική συγγραφική τους φήμη, ισχυροποιεί την παρουσία τους σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα, διευρύνει τις κοινωνικές τους επαφές και κλείνει νέες συνεργασίες.

Αν και χώρα αποθέωσης των μεσαζόντων, στην Ελλάδα το επάγγελμα του ατζέντη συγγραφέων δεν παρουσιάζει την ίδια δυναμική για πολλούς λόγους. Οι ανεδαφικές προσδοκίες που καλλιεργεί το μάρκετινγκ του βιβλίου έχει αυξήσει τον αριθμό των επίδοξων συγγραφέων που ελπίζουν σε ένα ικανοποιητικό εισόδημα από τη συγγραφική τους δραστηριότητα, αλλά είναι προφανές ότι η μίμηση των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορεί να έχει τα ίδια αποτελέσματα σε μια χώρα με τόσο μικρό πληθυσμό, μια γλώσσα που μιλιέται και διαβάζεται μόνο από μερικά εκατομμύρια, ένα αναγνωστικό κοινό που συρρικνώνεται συνεχώς και μια οικονομική ύφεση που διανύει τη δεύτερη δεκαετία της, τσακίζοντας όχι μόνο τα εισοδήματα αλλά και την ψυχική διάθεση των ανθρώπων. Επιπλέον, η παράδοση της ελληνικής εκδοτικής βιομηχανίας σε μια άναρχη «ελεύθερη αγορά», στην οποία έχει κυριαρχήσει μια κυνική κουλτούρα κόστους-οφέλους, έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή μετακύλιση των εκδοτικών δαπανών στους ίδιους τους συγγραφείς και στο καταναλωτικό-αναγνωστικό κοινό, παρά το γεγονός ότι οι νέες τεχνολογίες έχουν μειώσει αισθητά το κόστος παραγωγής του εκδοτικού προϊόντος. Για αυτούς και άλλους λόγους, το κόστος της πρόσληψης ενός ατζέντη είναι απαγορευτικό για πολλούς νέους συγγραφείς, οι οποίοι μπορεί να διαθέτουν άφθονο ταλέντο αλλά ελάχιστους πόρους.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν οι συγγραφείς για την παρουσίαση του έργου που υποβάλουν προς αξιολόγηση δεν αφορούν τόσο την ποιότητα του κειμένου καθαυτή όσο τον τρόπο λειτουργίας του εκδοτικού φορέα στον οποίο απευθύνονται. Οι σχετικές «Οδηγίες για νέους συγγραφείς» βρίσκονται αναρτημένες στις ιστοσελίδες πολλών εκδοτικών οίκων, επιστημονικών περιοδικών και φορέων διοργάνωσης συνεδρίων και λογοτεχνικών διαγωνισμών και συνήθως συνοδεύονται από μια σαφή προειδοποίηση: Αν η εκδοτική σας πρόταση δεν ανταποκρίνεται στις οριζόμενες προδιαγραφές, στην καλύτερη περίπτωση θα σας δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία και θα σας ζητηθεί να την υποβάλετε εκ νέου με τις απαραίτητες αλλαγές, ενώ στη χειρότερη δεν θα αξιολογηθεί καθόλου.

Ας δούμε, λοιπόν, τι ακριβώς ζητείται από τους νέους συγγραφείς που θέλουν να υποβάλουν ένα κείμενο προς αξιολόγηση από κάποιον εκδοτικό φορέα.

Καταρχάς, τα κείμενα αποστέλλονται μέσω e-mail σε κάποιον από τους συνηθισμένους ηλεκτρονικούς μορφότυπους (PDF ή docx). Αυτό σημαίνει ότι οι συγγραφείς πρέπει να έχουν κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις H/Y και επεξεργαστή κειμένου, πράγμα καθόλου αυτονόητο ούτε για τις μεγαλύτερες ηλικίες αλλά ούτε και για τις νεαρότερες ηλικίες που έχουν συνηθίσει να κάνουν τα πάντα από το κινητό τους. Στην περίπτωση αυτή, θα χρειαστεί να απευθυνθείτε σε κάποιο φωτοτυπικό κέντρο για να διαμορφώσουν το κείμενό σας κατάλληλα. Εξίσου σημαντικό είναι να τηρείτε πάντα ένα αντίγραφο για την περίπτωση φθοράς ή απώλειας του αρχείου που έχετε στείλει.

Κάθε κείμενο συνοδεύεται από μια επιστολή που πρέπει να περιλαμβάνει:

  • Ένα σύντομο βιογραφικό, που θα αναφέρει τυχόν άλλα έργα που έχετε δημοσιεύσει.
  • Μια σύντομη περιγραφή του προτεινόμενου έργου, όπως για παράδειγμα το είδος του κειμένου (π.χ. επιστημονική μελέτη, δοκίμιο, ιστορικό μυθιστόρημα, αστυνομικό μυθιστόρημα κ.ά.), μια περίληψη του θέματος ή της πλοκής και μια σύντομη παρουσίαση του σκεπτικού και της προσέγγισης που έχετε ακολουθήσει.
  • Ορισμένες τεχνικές πληροφορίες για το έργο, όπως για παράδειγμα τον συνολικό αριθμό των λέξεων του ολοκληρωμένου κειμένου, τα αναλυτικά περιεχόμενα (τίτλοι κεφαλαίων και ενοτήτων) και έναν κατάλογο του συνοδευτικού υλικού (φωτογραφίες, χάρτες, διαγράμματα κ.ά.).
  • Σε ορισμένες περιπτώσεις, ζητείται επίσης ένα δείγμα γραφής, δηλαδή ένα μικρό ενδεικτικό απόσπασμα του κειμένου.
  • Τα στοιχεία επικοινωνίας σας.

Σε περίπτωση που θέλετε να υποβάλετε το κείμενό σας σε περισσότερους από έναν εκδοτικούς φορείς, είναι σκόπιμο να επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες τους και να προσαρμόσετε το κείμενό σας στις οδηγίες του καθενός ξεχωριστά. Ορισμένοι εκδοτικοί φορείς παρέχουν ακόμα και οδηγίες για το γλωσσικό σύστημα που χρησιμοποιούν, ενώ για τις βιβλιογραφικές αναφορές στα επιστημονικά κείμενα δίνεται πρόσβαση στο σύστημα ΑΡΑ. Εκ πρώτης όψεως, αυτή η διαδικασία υποβολής μοιάζει σχολαστική και περιοριστική, ωστόσο θα σας βοηθήσει σημαντικά στην επιμέλεια της πρώτης γραφής, στη δημιουργία μιας πιο στερεής δομής και στη διαμόρφωση μιας πιο ξεκάθαρης άποψης γύρω από τη μορφή στην οποία θα θέλατε να εκδοθεί το κείμενό σας.

Σημαντικές διαφορές υπάρχουν συχνά και στη διαδικασία αξιολόγησης που ακολουθεί κάθε εκδοτικός οίκος. Οι μεγαλύτεροι εκδοτικοί οίκοι, που λαμβάνουν μεγάλο όγκο εκδοτικών προτάσεων, κάνουν την αξιολόγηση σε στάδια. Αρχικά μπορεί να σας ζητηθεί να στείλετε πρώτα τη συνοδευτική επιστολή, ώστε να κρίνουν κατά πόσον η πρότασή σας παρουσιάζει ικανό εκδοτικό ενδιαφέρον, ώστε να περάσει στο επόμενο στάδιο αξιολόγησης από κάποια ειδική αναγνωστική επιτροπή, η οποία θα εισηγηθεί στους εκδότες την τελική έγκριση ή απόρριψη της εκδοτικής σας πρότασης. Σε περίπτωση απόρριψης, οι λόγοι της απόρριψης και τα ονόματα των μελών της επιτροπής δεν θα σας κοινοποιηθούν για ευνόητους λόγους. Σε περίπτωση έγκρισης, ειδικοί συνεργάτες του εκδοτικού οίκου ενδέχεται να σας ζητήσουν τις τροποποιήσεις που κρίνουν απαραίτητες για να περάσει το κείμενό σας στο επόμενο στάδιο της σελιδοποίησης.

Σε κάθε περίπτωση, αν μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα δεν σας έχει ζητηθεί να στείλετε το ολοκληρωμένο κείμενο, τότε πρέπει να θεωρήσετε πως η πρότασή σας έχει απορριφθεί από το πρώτο στάδιο. Ως «εύλογο» συνήθως προσδιορίζεται το χρονικό διάστημα ενός μήνα, συνολικά όμως η διαδικασία αξιολόγησης μπορεί να διαρκέσει από 10 μέρες έως έξι μήνες ή ακόμα και περισσότερο για λόγους που δεν έχουν να κάνουν τόσο με την ποιότητα του προτεινόμενου έργου όσο με τον όγκο των προτάσεων, τον προγραμματισμό και τους διαθέσιμους πόρους κάθε εκδοτικού φορέα.

Σε όσους εκδοτικούς φορείς κι αν υποβάλετε το έργο σας είναι πολύ σημαντικό να έχετε φροντίσει εκ των προτέρων να κατοχυρώσετε τα πνευματικά σας δικαιώματα. Ο πιο ασφαλής τρόπος κατοχύρωσης είναι να απευθυνθείτε σε συμβολαιογράφο ή δικηγόρο, ώστε να καλυφθείτε από νομική άποψη απέναντι σε όλα τα ενδεχόμενα και ιδίως στην περίπτωση μιας δικαστικής διαμάχης. Ένας λιγότερο δαπανηρός τρόπος είναι να ταχυδρομήσετε το εκτυπωμένο κείμενο στον εαυτό σας ή σε πρόσωπο της εμπιστοσύνης σας ως συστημένη επιστολή με την ένδειξη «προς κατοχύρωση πνευματικής ιδιοκτησίας». Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να φυλάξετε το δελτίο αποστολής και να μην ανοίξετε τον φάκελο, τον οποίο θα παραδώσετε σφραγισμένο στον δικαστή που θα εκδικάσει την υπόθεσή σας. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την προστασία σας από λογοκλοπή και διαδικτυακή προσβολή των πνευματικών σας δικαιωμάτων μπορείτε να βρείτε επίσης στην ιστοσελίδα του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ).

Το να γνωρίζετε τα νόμιμα δικαιώματά σας είναι πολύ σημαντικό και για την περίπτωση της υπογραφής συμβολαίου με κάποιον εκδοτικό οίκο. Σε παλαιότερες εποχές αρκούσε μια προφορική συμφωνία ή ένα πρόχειρο ιδιωτικό συμφωνητικό με τους γενικούς όρους που συμφωνούσαν  τα συμβαλλόμενα μέρη, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που συγγραφείς και εκδότες συνδέονταν φιλικά και είχαν μια μακροχρόνια συνεργασία στην έκδοση πολλών βιβλίων. Σήμερα, η εκδοτική βιομηχανία λειτουργεί με εντελώς διαφορετικούς όρους, οι νέες τεχνολογίες συχνά περιπλέκουν τα πράγματα αντί να τα απλουστεύουν, οι πόροι είναι περιορισμένοι και ο υπολογισμός των ποσοστών επί των πωλήσεων είναι τόσο περίπλοκος που συνιστούν σπαζοκεφαλιά ακόμα και για τους λογιστές. Ένα συμβόλαιο, λοιπόν, οφείλει να περιγράφει και να εξηγεί με κάθε δυνατή λεπτομέρεια όλες τις παραμέτρους της επαγγελματικής συνεργασίας και των οικονομικών συναλλαγών μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Ιδιαίτερα οι νέοι και οι πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς που δεν έχουν εμπειρία από τον τρόπο λειτουργίας της εκδοτικής βιομηχανίας στην ελεύθερη αγορά, είναι σκόπιμο όχι μόνο να γνωρίζουν αλλά και να διεκδικούν τα νόμιμα δικαιώματά τους χωρίς τον φόβο της απόρριψης. Ένας εκδότης που θα σας απορρίψει, επειδή έχετε δήθεν «υπερβολικές απαιτήσεις», προφανώς δεν είναι ο κατάλληλος συνεργάτης για να του εμπιστευτείτε το κείμενό σας.

Στο επόμενο blog θα ασχοληθούμε με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της  αυτοέκδοσης.

Leave a Reply